Rouwverwerking

Inleiding

Rouwverwerking met focus op senioren

Deze cursus gaat over rouwverwerking waarbij de focus vooral ligt op rouwverwerking bij senioren die hun partner of bijvoorbeeld een zeer goede relatie verliezen. Dat merken we nu al op omdat rouwverwerking nooit standaard verloopt en waarbij je dus geen standaard (hulp en ondersteuning kunt bieden. Dat laatste melden we uitdrukkelijk… het rouwproces zal bij de een echt anders verlopen dan bij de ander. Dat neemt niet weg dat we hopen dat de cursus voor hen die zo’n rouwproces ondergaan toch de nodige steun en houvast kan geven.

Waarom die focus?

Natuurlijk rouwverwerking is ook een belangrijk onderwerp als een jonge moeder haar kind verliest, maar er is toch een belangrijk verschil. Als iemand op 77 jarige leeftijd overlijdt, zeg je ‘ja zijn of haar tijd is gekomen en het overkomt ons vroeg of laat allemaal’. Maar een kind verliezen hoort niet, past niet , kan niet… en toch gebeurt het en juist dat gegeven roept allerlei extra emoties op. Is het overlijden van iemand voor wie zijn tijd is gekomen dan minder erg?
Maar laten we teruggaan naar de senior. Als die een partner verliest met wie je misschien wel tienntallen jaren het leven hebt gedeeld, is dat uiterst pijnlijk en kan tot een soort wegzakken in eenzaamheid leiden. Iedereen die dit heeft meegemaakt weet dat het proces van het afscheid nemen ook in veel gevallen al veel eerder plaatsvindt dan pas na het overlijden.
Bij senioren komt er dan nog de vraag ‘hoe moet ik nu alleen verder?’.

Voor wie?

We willen in deze cursus ook vermijden om in een soort theorieënstrijd te komen. Er zijn sinds het klassieke werk van Kübler-Ross en Kessler allerlei beschrijvingen uitgewerkt hoe het rouwproces verloopt (als we al over hét proces kunnen spreken) en wat je als hulpverlener kunt doen. Het heeft natuurlijk geen enkele zin om van deze cursus een soort wetenschappelijk artikel te maken. Het heeft wel zin om op te merken dat de cursus niet alleen bedoeld is als bron voor

– 1. iemand die een rouwproces ondergaat, maar ook voor
– 2. de persoon die steun wil geven.

En nog een waarheid als een koe: iedereen krijgt met rouwprocessen te maken. De dood hoort nu eenmaal bij het leven en bij het beleven van geluk hoort nu eenmaal ook dat er perioden zijn die we liever niet ervaren, bij onszelf en bij anderen.

Gelovig of niet?

We weten dat voor velen het geloof een eerste baken is bij het beantwoorden van levensvragen. Deze cursus is niet vanuit een bepaalde geloofsovertuiging opgezet maar we onderstrepen wel hoe belangrijk het geloof voor iemand kan zijn. En we weten ook dat onafhankelijk van iemands overtuiging, het verlies van een partner of goede bekende natuurlijk een wond veroorzaakt.
Natuurlijk kan de genezing van die wond afhangen van iemands geloof, maar dat neemt niet weg dat de wond er is, of meer praktisch gesproken dat het gemis van die ene toch uiteindelijk een plaatsje moet krijgen zodat het verdere leven niet in een negatieve spiraal gaat verlopen.
Of in termen van de wond; er zal altijd een litteken zijn maar dat litteken moet uiteindelijk niet meer verstorend zijn. Psychologen zeggen dan: uiteindelijk zal het verlies van iemand een plaatsje moeten krijgen.

Is extra hulp nodig?

Natuurlijk is er erg veel ervaring opgebouwd met betrekking hoe het rouwproces kan verlopen. We weten dat het allereerst een proces is dat vooral geestelijk zijn impact heeft.
Nog niet zo lang geleden veronderstelde men dat het rouwproces in een aantal stadia zou verlopen die opvallend genoeg overeen zouden komen wat iemand ervaart als hij weet dat hij zal sterven: ontkenning, boosheid, kijken of er toch nog iets aan te doen valt, depressie en tenslotte aanvaarding. Nu wordt die invalshoek niet langer meer gevolgd.
Een rouwproces kan heel ingewikkeld verlopen en bij de ene persoon zal het anders verlopen dan bij de andere.

Normale en gecompliceerde rouw
Dat neemt niet weg dat een rouwproces ook tot lichamelijke klachten kan leiden. Als de klachten van dien aard zijn dat de weg terug geblokkeerd wordt, zal altijd deskundige hulp ingeschakeld moeten worden. Het is een typische vorm van wat wordt aangeduid als ‘gecompliceerde rouw’. Gecompliceerde rouw onderscheidt zich van wat we de normale rouw noemen. De praktijk laat zien dat zo’n 10% van de mensen die een dierbare verliezen echt specialistische hulp nodig hebben.

In de laatste les zullen we hier dieper op ingaan.

Meer over de achtergrond van deze cursus (1)

We merkten al op dat dit geen cursus is waar je ziet hoe verschillende experts tegen een rouwproces aankijken… alsof jij een jurylid zou moeten zijn. Maar het is wel goed om te weten dat vroeger hulpverleners te horen kregen dat een rouwproces verloopt in fasen:
– ontkenning: mensen geloven de werkelijkheid niet
– boosheid: er komen emoties vrij en een van die emoties kan boosheid zijn;
– zou er nog wat aan te doen zijn: zijn er toch nog geen andere oplossingen mogelijk?
– depressie: als boosheid niet meer helpt kunnen gevoelens afglijden in een depressie
– aanvaarding

De opstellers van die fasen waarschuwden de lezers er al voor dat deze fase ook door elkaar kunnen lopen. Wat wij erg belangrijk vinden om te vermelden, is dat wat hierboven staat, vooral geldt voor als iemand wordt geconfronteerd met het onafwendbare. Natuurlijk is er eerst ongeloof, en natuurlijk komen er emoties vrij en is er de vraag of er misschien toch…
We merken dit ook op omdat senioren die een dierbare verliezen niet alleen deze vragen herkennen, maar nog belangrijker ook bij henzelf die vragen herkennen!

Iedereen die dit heeft meegemaakt weet dat het proces van het afscheid nemen dus in veel gevallen al veel eerder plaatsvindt dan pas na het overlijden.

Meer over de achtergrond van deze cursus (2)

We stelden het al, we gaan niet uit van theoretische modellen. We haken wel in op wat nu praktisch gezien als een goede weg voor het omgaan met een rouwproces wordt gezien.

Allereerst gaan we er nu vanuit dat het woord verwerking in het begrip rouwverwerking teveel de indruk zou geven dat na een bepaalde periode ‘het verwerkt is’ zoiets als ‘het is er niet meer’. Dat is onzin: als we een dierbare verliezen moet dat uiteindelijk een plek in ons leven krijgen, maar wel een plek die uiteindelijk niet verstorend meer mag werken in ons verdere leven. We zullen trouwens zien hoe gevoelig dat laatste juist bij senioren kan liggen.

Waar je aan moet werken

Er wordt nu algemeen aanvaard dat je het beste om zo te zeggen een aantal opdrachten voor moet uitvoeren. In boekjes wordt er dan gesproken van taken, maar dat klinkt natuurlijk wel een beetje ‘erg schools’… Til dus niet te zwaar aan dit woordgebruik.

We noemen die taken nu alleen op. Straks gaan we er dieper op in.

De taken zijn: 1. het accepteren van het verlies. De dood hoort bij het leven, maar als je ermee geconfronteerd wordt is dat niet altijd makkelijk te accepteren. 2. probeer de pijn die je ervaart te verwerken. Definitief afscheid nemen kost nu eenmaal tijd. 3. hoe leef je verder in die wereld zonder de overledene? Het is volstrekt duidelijk dat die vraag heel sterk afhangt van de situatie. Het maakt nogal verschil of die overledene een levenspartner.was of een goede vriend of vriendin. 4. Hoe geef je uiteindelijk jouw overleden dierbare een plaatsje in jouw leven. Dit punt geeft nogmaals duidelijk aan dat het begrip verwerken mensen op het foute been zet. We moeten voort en doet goed dat we onze dierbare een plaats kunnen geven in ons leven,

Interview met Daan Westerink

We sluiten af met een gedeelte uit een interview van Charles Groenhuizen en Daan Westerink.
Daan Westerink is journalist, trainer en rouw- en verliesdeskundige.
Kijk naar dit fragment en onthoudt:

hoe iemand reageert na het verlies van een dierbare verschilt van mense tot mens
oude ideeën alsof zo’n proces in bepaalde fasen zal verlopen, zijn achterhaald;
het idee dat het verlies een eigen plekje moet krijgen komt ook naar voren. Daan spreekt van een litteken en dat woordgebruik zullen we meer tegenkomen.
het is ook duidelijk dat er mensen zijn van wie een dierbare is overleden ogenschijnlijk heel snel over dat gemis heen zijn. Vat dat nooit verkeerd op, maar weet dt het kan en probeer het ook te begrijpen.

Als je de volledige video wil zien, kun je onderstaande link gebruiken.

Een belangrijke waarschuwing voor mensen die andere mensen willen helpen

We zien soms voorbeelden van zinnetjes die je nooit mag gebruiken. Natuurlijk is er een achterliggende reden dat je die zinnetjes niet mag gebruiken en probeer dus vooral te achterhalen wat de redenen zijn om bepaalde uitspraken te vermijden. Probeer in ieder geval nooit dit soort zinnetjes uit je hoofd te leren. Bedenk ook dat als je een heel goede band hebt, je helemaal niet bang hoeft te zijn voor dit soort zinnetjes, jouw hulp is altijd meer dan welkom!!!

Je hebt uit het interview met Daan Westerink vooral kunnen opmaken hoe belangrijk luisteren is en ook dat er contact met een ander is.

Een cursus die bij andere cursussen hoort

Het is goed om te bedenken dat deze cursus eigenlijk niet los staat van andere cursussen die we bieden. We noemen:

1. eenzaamheid
Voor veel senioren is het afscheid nemen van een partner helaas een opstap tot eenzaamheid. Natuurlijk is dat niet gewenst en natuurlijk is het goed dat je je ook in dat onderwerp verdiept als je last hebt van eenzaamheid of als je iemand wilt helpen die eenzaam is.

2. Verbeter je contacten
We merken ook dat eenzame mensen vaak moeite hebben met het leggen van contacten. Deze cursus is speciaal op dat onderwerp gericht.

3. Eigen regie
Vroeger was dat een onderwerp dat nauwelijks werd aangeroerd. Tegenwoordig weten we hoe belangrijk eigen regie in jouw leven is. Het gaat niet om een cursus alleen voor senioren want eigen regie is voor iedereen van belang!

4. Positieve psychologie en gezondheid
Ook een cursus geheel van deze tijd waarin we leren om anders over onze gezondheid te denken, zowel fysiek als mentaal. Het gaat er nu in eerste instantie niet om wat je hebt, maar vooral wat je gezien je situatie er zelf van kunt maken en dat is een groot verschil.

Hiermee hebben we stellig nog geen compleet overzicht gegeven van cursussen die interessant zijn vanuit het onderwerp rouwverwerking.

Een cursus?

Jazeker, is dit een cursus en je zult ook zien dat je af een toe een vraag moet beantwoorden, waarbij je direct kunt zien wat wij denken dat het antwoord zou moeten zijn.

Natuurlijk, mag je af en toe van mening verschillen. De vragen zijn ook niet opgesteld om te testen ‘of je het wel goed begrepen hebt’.
Het zijn eerder vragen die je nog verder aan het denken kunnen zetten.

Laten we een voorbeeld geven:
Wat was voor jou de belangrijkste boodschap van Daan Westerink?
Kijk nog eens naar de video en je zult merken dat met zo’n vraag in het achterhoofd je nog bewuster naar de video gaat kijken.

Studieduur

In alle eerlijkheid… we vinden het begrip studieduur hier niet zo op zijn plaats. Bij een andere cursus kun je zeggen dat je de inhoud bijvoorbeeld in een paar uur kunt doornemen, maar een dergelijke aanwijzing komt bij deze cursus echt als onzinnig over.

We zien deze cursus eerder als een soort naslagwerk. Als je zin hebt kun je weer bepaalde gedeelten bekijken en op je in laten werken.
Natuurlijk maakt het verschil of je de cursus gebruikt als iemand die een dierbare verloren heeft of als iemand die juist bij een ander ondersteuning wil bieden.