Rouwverwerking
Les 4
Normale en gecompliceerde rouw
Een rouwproces dat niet goed verloopt
Gewoonlijk zullen pijn en verdriet afnemen en is er een moment dat het leven in feite weer gewoon doorgaat. We weten op grond van de voorgaande lessen dat we dan in de situatie zijn gekomen dat onze dierbare een plaats in ons leven heeft gekregen en we ondervinden geen problemen meer. Dat neemt natuurlijk niet weg dat er altijd momenten kunnen zijn, bij het horen van muziek, een afbeelding van een bekende plaats, dat er weer een traantje komt. Niet erg, het demonstreert hoe belangrijke de dierbare was.
Maar het kan ook zijn dat het pad leidt tot een ongewenste situatie:
1: men kan zich bijvoorbeeld isoleren, alle contacten met de buitenwereld worden gemeden;
2. men wil de waarheid waarom overkomt mij dit nu’ maar niet onder ogen zien. Men zit eerder met gedachten als ‘had ik dat maar gedaan dan was het niet gebeurd’ of ‘waarom overkomt mij dit nu’. Door zich op die gedachten te concentreren wordt de bittere werkelijkheid als het ware afgedekt. We spreken in dit geval ook wel van rumineren;
2: het lukt op geen enkele wijze meer om iets te doen…. niets lukt;
3: het dagelijkse kunnen functioneren lukt niet meer;
4: het leven blijft gedomineerd door het verlies en men kan zo niet meer aanhaken bij het gewone leven.
Niet dat al die factoren tegelijkertijd kunnen optreden maar de gemene deler is toch dat men er niet meer uitkomt en herstel naar een normale situatie blijft achterwege. We spreken in dat geval van gecompliceerde rouw.
Veerkracht
In de bekroonde scriptie van Marlieke Moors lezen we:
Veerkracht gaat over het vermogen om een verlies te kunnen dragen en je aan te kunnen passen aan een leven zonder de overledene. Oftewel de denkbeeldige ‘rugzak’ die iemand met zich meedraagt en vult gedurende zijn leven. Het is één van de belangrijke componenten van rouw. Vaak wordt er nog door hulpverleners een diagnose gesteld waarbij de nadruk ligt op de ongezonde symptomen of op de afwezigheid van rouwreacties. Terwijl de meerderheid van rouwenden gezonde reacties vertoont.
Van groot belang is dat deze ‘ongezonde’ symptomen niet meteen benoemd worden als ontkenning of verborgen rouw. Chronisch verdriet is geen pathologie. Uit onderzoek blijkt namelijk dat de meeste mensen (35 tot 65%) zich aanpassen aan de meest extreme traumatische situaties met minimale
verstoring van hun algemene functioneren. Slechts 10 tot 15% van de rouwenden ontwikkelt chronische rouwreacties, ofwel blijvende heftige rouwreacties als obsessief gedrag of zich vergrijpen aan verslavende middelen. Het vermogen om je als rouwende aan te passen na een groot verlies noemen we dus veerkracht.
Opgave
We geven een aantal beelden die bij rouw kunnen voorkomen en we vragen aan jou of je denkt dat het om een beeld gaat dat eerder bij normale rouw of bij gecompliceerde rouw zal voorkomen.
Merk op dat de wereld noot zwart-wit is. Da betekent dat ons antwoord misschien volgens jou toch niet goed is. We zullen wel verklaren waarom we denken dat ons antwoord goed is.
Als de persoon die een dierbare heeft verloren er kennelijk niet in slaagt om na langere tijd ook te denken aan, hoe het leven in te vullen om positief verder te gaan, is er sprake van een gecompliceerde rouw. We willen hier geen termijn aan koppelen als bijvoorbeeld na 6 maanden, of na een jaar. Het gaat vooral om het feit dat de persoon in kwestie als vast komt te zitten.
Natuurlijk is het goed als je merkt dat er weer een positieve instelling is. Een van de cursussen die we aanbieden ‘Positieve psychologie en positieve gezondheid’ toont dat we anders zijn gaan nadenken over gezondheid. Vroeger vonden we iemand gezond als hij of zij geen ziekten had (laten we het maar zo vaag aanduiden…). En aangezien iedere senior wel iets heeft zou iedere senior ongezond zijn. Nu denken we anders. Nu gaat het bij gezondheid onder andere om de vraag wat je nog van je leven kunt maken gezien de omstandigheden. Die definitie raakt de kern van ons probleem!
Er zijn schattingen van 10 – 15% als het gaat om personen die gecompliceerde rouw vertonen. Gecompliceerde rouw zal vooral voorkomen als er zeer heftige situaties zijn. Denk maar eens aan een confrontatie met een dodelijk ongeluk waar een kind bij betrokken is. Ook senioren kunnen daar overigens mee te maken krijgen; het kan om een kind of een kleinkind gaan. Maar we weten ook dat veel senioren te maken krijgen met ouderen die sterven, vaak na een bepaald ziekteproces. We hebben al aangegeven dat het rouwproces dan echt anders verloopt. Ons vermoeden is dat binnen het genoemde percentage van 10 – 15% de groep ouderen relatief minder aanwezig is.
Dit is een vraag die je op grond van je intuïtie moet beantwoorden en je intuïtie zou moeten vertellen dat 2 jaar wel erg lang is. Algemeen wordt een grens van 6 maanden genomen. Als het dan niet lukt om de weg naar een gewoon leve te vinden, spreken we van gecompliceerde rouw.
Pas op, we betreden hier een gebied voor experts
We vinden het wel van belang dat je het begrip gecompliceerde rouw kent. En tevens, dat je begrip hebt voor wat er bij gecompliceerde rouw kan optreden. Maar in termen van helpen moeten we ons realiseren dat we nu in een gebied komen waar alleen de expert uitkomst kan bieden. Iedereen beseft dat bij een lichamelijke aandoening er vaak een expert nodig is. Denk als eenvoudig voorbeeld maar eens aan het uitvoeren van een operatie.
Voor een mentale aandoening geldt hetzelfde maar dat wordt helaas minder vaak erkend (en herkend).
Een belangrijke waarschuwing dus!
Opgave
Dit was de laatste les. Probeer voor jezelf na te gaan wat voor jou als persoon die met rouw te maken heeft of als persoon die wil helpen, het belangrijkste was. Ga aan de hand van de bronnen na of je je met betrekking tot die onderwerpen nog verder kunt verdiepen.