Jeroen Bosch
Vervolg vraag 3
Meer achtergrond
De St Jan (Sint-Janskathedraal) was ongetwijfeld de belangrijkste kunstbron voor Jeroen Bosch
Den Bosch en Jeroen Bosch
De naam van Jeroen Bosch is voor altijd aan Den Bosch gekoppeld en dat is zeker reden dat willen kijken hoe deze plaats wellicht heeft bijgedragen aan zijn kunstenaarschap. Den Bosch was in de tijd waarin Jeroen Bosch leefde een belangrijke plaats. En wie nu Den Bosch bezoekt ziet nog veel oude gebouwen en ondergaat die typische sfeer die in Den Bosch te vinden is. De kathedraal St. Jan is stellig het meest imponerende gebouw en dat was zeker ook zo in de tijd dat Bosch leefde. Bovendien weten we dat zijn vader en grootvader kunstwerken voor de St Jan maakten en In 1489 kreeg Jeroen de opdracht om twee altaarvleugels te maken voor de kapel van zijn broederschap in de kathedraal. Deze zijn waarschijnlijk tijdens de beeldenstorm verloren gegaan. Er mag geen enkele twijfel bestaan: de kathedraal was voor Jeroen Bosch zijn belangrijkste kunstbron.
Maar er is meer. Loop van het station in de richting van de markt. Vervolg de tocht door de Hinthamerstraat in te slaan. Daar zien we aan de rechterkant op nummer 94 het beroemde Zwanenbroedershuis.
We tonen nu een korte film over dit gebouw. Merk op dat het om een erg exclusieve aangelegenheid gaat en dan het is ook goed om te weten dat Jeroen Bosch lid is geweest van dit genootschap. Dit betekent dat hij zonder meer toegang heeft gehad tot rijke adellijke families en dat het dus ook niet vreemd is dat hij op een gegeven moment opvalt en dat er opdrachten vanuit rijke adellijke families komen.
Monsters op de bogen van de St. Jan
Natuurlijk heeft de St. Jan een enorme invloed op Jeroen Bosch. Het imposante gebouw stond vlak achter zijn huis op de markt en was (en is) voor een deel het culturele hart van Den Bosch. Zeker in de tijd van Jeroen Bosch was de kerk het toonbeeld van macht en cultuur.
Nogmaals, het is duidelijk; die kerk moet de grootste inspiratiebron voor Jeroen Bosch zijn geweest. Allereerst moet Jeroen Bosch getroffen zijn door de ongetwijfeld zeer fraaie schilderijen en beelden. Men mag verwachten dat juist de St. Jan de beste stukken in huis had. Hij moet al die schilderijen nauwkeurig bestudeerd hebben.
Monsters
En er is nog een punt dat opvalt: de monsters. Jeroen Bosch zal vooral grote bekendheid krijgen door de fantasiefiguren die hij afbeeldt. Vaak gaat het om monsters en ongetwijfeld heeft hij die monsters voor het eerst op het dak van de St. Jan gezien. De foto toont enkele van die monsters en aan de hand van de volgende video maken we een kleine maar prachtige excursie.
Monsters in manuscripten
Hier zien we een afbeelding uit het zogenaamde Psalmenboek van Winchester. We gaan ervan uit dat het halverwege de 12e eeuw in Winchester’s Old Minster is gemaakt.
Het manuscript heeft veel fraaie illustraties: 38 pagina’s met verhalende illustraties van onderwerpen uit het Oude en Nieuwe Testament. Deze omvatten scènes uit het leven van de Maagd en het leven van Christus, en een treffende weergave van het Laatste Oordeel (op f. 39r, gedigitaliseerde afbeelding 19), met een aartsengel die de poort van de hel vergrendelt, hier voorgesteld door een grote helle-mond. En wat vooral opvalt zijn de monsters. Duivels, mensen met vogelkoppen enzovoorts. De hel was om zo te zeggen al voor de poort duidelijk zichtbaar.
Het manuscript is mogelijk gemaakt in opdracht van Hendrik van Blois (geb. c. 1096, d. 1171), de jongere broer van koning Stephen (reg. 1135-1154), en bisschop van Winchester van 1129 tot 1171.
Hieronder tonen we een detail met een aantal monsters van Jeroen Bosch.
Voor het geval je dieper op het onderwerp wil ingaan
Er is uiteraard meer informatie op internet te vinden.
Als je meer over dit onderwerp wil leren, kun je van onderstaande link gebruik maken.
Probeer eens na te gaan welke verbouwingen bij de St. Jan plaatsvonden tijdens het leven van Jeroen Bosch en hoe dit mogelijk zijn kunst heeft beïnvloed.