Slaapproblemen

Overzicht van de meest voorkomende problemen

De meest voorkomende slaapproblemen zijn:

niet in slaap kunnen vallen;
vaak te vroeg wakker worden;
het gevoel niet geslapen te hebben terwijl het wel zo is;
rusteloze benen (restless legs);
enge dromen.

Niet in slaap kunnen vallen

Er kunnen veel redenen zijn waarom iemand moeite heeft met inslapen. Enkele veel voorkomende oorzaken zijn:

1. Stress of angst: Piekeren over bepaalde gebeurtenissen of bang zijn voor komende verplichtingen, kunnen het moeilijk maken om in slaap te vallen.

2. Ongezonde slaapgewoonten: laat opblijven, kijken naar een beeldscherm vlak voor het slapen gaan of een niet-consistent slaapschema volgen. Al die zaken kunnen de natuurlijke slaap-waakcyclus van je lichaam verstoren en het moeilijker maken om in slaap te vallen.

3. Medische aandoeningen: bepaalde medische aandoeningen, zoals slaapapneu, het rusteloze benensyndroom (restless legs) en chronische pijn, kunnen het in slaap vallen verstoren.

4. Medicijnen: sommige medicijnen, zoals stimulerende middelen, kunnen het in slaap vallen ernstig verstoren.

5. Omgevingsfactoren: lawaai, licht en temperatuur kunnen allemaal van invloed zijn op de slaapkwaliteit. Iedereen zal zo’n moment van “moeilijk kunnen inslapen” weleens ervaren. Het wordt pas een echt slaapprobleem als het zich maanden aan een stuk voordoet. Dit slaapproblemen staat bekend als slapeloosheid of insomnia.

Even wakker worden: wel of geen probleem?

Het is normaal om tijdens de slaap perioden van wakker zijn te ervaren. Het is dus niet noodzakelijkerwijs een probleem. We zagen dat de slaapcyclus verschillende stadia van slaap omvat, waaronder slaap met snelle oogbewegingen (REM) en niet-REM-slaap. Niet-REM-slaap heeft verschillende fasen en tijdens elke fase ondergaan de hersenen en het lichaam specifieke veranderingen. Fase 1 is de overgang van waken naar slapen en het is vrij normaal, zeker op oudere leeftijd, om tijdens deze fase korte periodes van wakker zijn te ervaren. In feite is het dus normaal om gedurende de nacht meerdere keren kort wakker te zijn.

Als je echter merkt dat je ‘s nachts regelmatig wakker wordt en niet meer in slaap kunt vallen, of als je aanzienlijke moeite hebt met het weer inslapen of doorslapen, kan dit een teken zijn van een slaapstoornis of een andere onderliggende medische aandoening.

Vaak vroeger wakker worden… is dat een ernstig slaapprobleem?

Vroeger wakker worden dan gewenst kan een teken zijn van een slaapprobleem, maar indien het gedurende een korte periode is, wordt het niet als slaapprobleem gezien. Enkele veelvoorkomende oorzaken van te vroeg wakker worden zijn:

Slapeloosheid: Moeite met inslapen of doorslapen kan ertoe leiden dat je eerder wakker wordt dan gewenst.

Slaapschema: Als u een inconsistent slaapschema heeft of niet genoeg slaap krijgt, kunt u moe en onrustig wakker worden.

Blootstelling aan licht: Blootstelling aan licht kan de productie van het hormoon melatonine in uw lichaam beïnvloeden, dat helpt bij het reguleren van de slaap. Als u op de verkeerde momenten aan licht wordt blootgesteld, kan dit ertoe leiden dat u eerder wakker wordt dan gewenst.

Stress of angst: emotionele stress kan ertoe leiden dat je moeilijk in slaap kunt vallen of te vroeg wakker kunt worden.

Maar het kan ook andere oorzaken hebben zoals een ongezonde levensstijl of omgevingsfactoren.

Slaapdruk/slaaphonger en adenosine

We kwamen de term slaaphonger al eerder tegen. Bij slaaphonger wordt er een vergelijking gemaakt met het hongergevoel dat bij we bij eten kennen. Een andere benaming is slaapdruk. Overdag produceren onze hersenen een stof die met adenosine wordt aangeduid. Deze stof veroorzaakt de slaaphonger. Als we ‘s nachts slapen wordt de hoeveelheid adenosine weer afgebroken. Als de productie van adenosine verstoord wordt, bijvoorbeeld door overdag lang te gaan slapen, zal dat ‘s nachts zeker tot slaapproblemen kunnen leiden.

DNA-structuur

Genetische factoren

In het algemeen geldt dat vrouwen meer last hebben van slecht slapen dan mannen. De hormoonhuishouding zal bij vrouwen verstoord kunnen raken gedurende de periode van de overgang. Maar naast deze man-vrouw-verschillen zijn er individuele verschillen die samenhangen met wie we zijn, of met een duur woord, gekoppeld zijn aan onze genen. Daarnaast zijn er persoonskenmerken aan de orde.

Uitgebreid psychologisch onderzoek heeft vastgesteld dat onze persoonskenmerken op 5 assen kunnen worden weergegeven. Deze worden met de Engelse uitdrukking OCEAN beschreven:

O: van openess: sta je open voor nieuwe ideeën of ben je vooral behoudend;

C: van control: ben je een controlfreak of geloof je het vaak wel;

E: ben je extravert of intravert;

A: ben je “agreable” (een aangenaam persoon die veel om anderen geeft) of juist erg egocentrisch/individualistisch;

N: heb je vaak last van negatieve gevoelens of sta je altijd met twee benen stevig op de grond.

Veel personen die gekenmerkt worden door een hoge C en een hoge N hebben last van slaapproblemen. In die zin is dat genetisch vastgelegd omdat die kenmerken immers in je DNA verweven zijn.

Het gevoel niet geslapen te hebben terwijl het wel zo is

Dit kan inderdaad een symptoom zijn van de slaapstoornis die bekend staat onder de Engelse benaming non restorative sleep (NRS). NRS is een toestand waarin een persoon moe en niet uitgeslapen wakker wordt, zelfs na het krijgen van wat lijkt op een volledige nachtrust.

Uitlokkende factoren

Onder uitlokkende factoren vallen die factoren die slapeloosheid juist kunnen veroorzaken. Denk maar aan:

het verlies van een partner;
het optreden van financiële problemen, bijvoorbeeld door het verlies van een baan;
problemen bij anderen met wie je een sterke band hebt.

We noemen die factoren “uitlokkend” omdat ze een versterkende invloed hebben op slaaproblemen.

Bij een onderzoek in een slaapcentrum wordt altijd gebruik gemaakt van een slaap/dag-dagboek. Hieronder puur ter illustratie een voorbeeld uit zo’n dagboek.

Slaap/Waak dagboek bron: Brainclinics

Overige problemen

Last van nare dromen

Vaak gaat het om nachtmmerries. Nachtmerries zijn een soort slaapstoornis die worden gekenmerkt door levendige, verontrustende dromen die vaak thema’s van gevaar, verlies of angst bevatten. Ze kunnen worden veroorzaakt door verschillende factoren, waaronder stress, angst, depressie en bepaalde medicijnen.

Als jij of iemand die je kent regelmatig nachtmerries ervaart, is het belangrijk om met een zorgverlener te praten. Ze kunnen helpen de oorzaak te achterhalen en opties aanbevelen, waaronder veranderingen in levensstijl.

In sommige gevallen kunnen nachtmerries een symptoom zijn van een slaapstoornis, zoals een REM-slaap gedragsstoornis, die wordt gekenmerkt door het fysiek uiten van dromen tijdens de slaap. Dit kan gevaarlijk zijn, omdat het kan leiden tot slaapwandelen of slaapgerelateerde verwondingen. In dit geval is het belangrijk om medische hulp in te roepen.

Slaapapneu?

Slaapapneu is een slaapstoornis die wordt gekenmerkt door adempauzes tijdens de slaap. Deze pauzes, apneus genoemd, kunnen enkele seconden tot enkele minuten duren en kunnen tot honderden keren per nacht voorkomen. Men spreekt van een slaapapneusyndroom (SAS) bij meer dan vijf onderbrekingen per uur in combinatie met overmatige slaperigheid overdag.

Na een onderbreking in het ademhalen volgt een periode van min of meer normaal ademen waarna er weer perioden van ademstilstand komen. Deze perioden van ademstilstand kunnen relatief kort zijn en variëren van 10 tot 30 seconden. Perioden langer dan 30 seconden komen ook voor. Slaapapneu kan worden veroorzaakt door een aantal factoren, waaronder obesitas, veroudering en erfelijkheid.

Er zijn drie hoofdtypen slaapapneu:

Obstructieve slaapapneu (OSA): Dit is het meest voorkomende type slaapapneu en wordt veroorzaakt door een verstopping (Obstructie) van de luchtwegen, meestal als gevolg van de ontspanning van de spieren in de keel tijdens de slaap.

Centrale slaapapneu (CSA): Dit type slaapapneu wordt veroorzaakt doordat de hersenen niet de juiste signalen sturen naar de spieren die de ademhaling regelen.

Complex slaapapneusyndroom (CompSAS): Dit type slaapapneu is een combinatie van OSA en CSA.

Symptomen van slaapapneu zijn luid snurken, frequent wakker worden, slaperigheid overdag en concentratieproblemen. Voor diagnose en behandelplan moet men eerst contact zoeken bij de huisarts.
Behandelingsopties voor slaapapneu omvatten veranderingen in levensstijl, zoals afvallen of stoppen met roken, en het gebruik van speciale apparaten.

Restless legs (rusteloze benen)

Het restless-legs-syndroom (RLS) is een neurologische aandoening die wordt gekenmerkt door een onweerstaanbare drang om de benen te bewegen, die vaak gepaard gaan met ongemakkelijke sensaties in de benen. Deze sensaties, die vaak worden beschreven als kruipend, tintelend of kloppend, treden meestal op wanneer een persoon inactief is of probeert te slapen. Ze kunnen worden verlicht door beweging. RLS kan problemen opleveren om in slaap te vallen en in slaap te blijven, dat op zich weer leidt tot vermoeidheid en slaperigheid overdag.

De exacte oorzaak van RLS is onbekend, maar men denkt dat het verband houdt met abnormale activiteit in de basale ganglia van de hersenen, die een rol speelt bij het initiëren en beheersen van bewegingen. RLS kan erfelijk zijn en komt vaker voor bij vrouwen en mensen ouder dan 40 jaar. Het komt ook vaker voor bij mensen met bepaalde medische aandoeningen, zoals ijzertekort en nierfalen.

Behandelingsopties voor RLS omvatten veranderingen in levensstijl, zoals regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van cafeïne en alcohol, en het gebruik van medicijnen die de dopamine-signalering in de hersenen verbeteren. In sommige gevallen kan de behandeling ook betrekking hebben op het aanpakken van onderliggende medische aandoeningen die mogelijk bijdragen aan de aandoening. We betreden hier weer het werkveld van de professional dus in voorkomende gevallen zul je eerst de huisarts moeten raadplegen.